URBANDALISM: Μια πολύπτυχη προσέγγιση της τέχνης του δρόμου | Της Αθηνάς Χατζή
«It is easy to read if you know what it says.» - EUGENE VANDERPOOL, αρχαιολόγος.
Με τον όρο γκράφιτι (graffiti) νοείται μία ευρύτερη κατηγορία οπτικών μέσων εγγραφής του αστικού – πρωτίστως – χώρου. Σήμερα, οι όροι ‘τέχνη του δρόμου’ και ‘post-graffiti’ αποδίδουν ακριβέστερα την κατάσταση, στην οποία συμπεριλαμβάνονται διαφορετικές και ποικίλες κατηγορίες και τύποι εκφραστικών μέσων, κινήτρων και καλλιτεχνικών και μη φιλοδοξιών.
Artist: Kez (ψηφιακή εκτύπωση)
Ο όρος γκράφιτι ετυμολογικά ανάγεται στο ελληνικό ρήμα γράφειν, με την αρχική σημασία του σχεδιάζω, σκιτσάρω, αλλά και γράφω, την οποία έχει διατηρήσει ως σήμερα. Ο όρος graffiti απαντάται πρώτη φορά στα μέσα του 19ου αιώνα, για να περιγράψει τα σκαριφήματα που αποκαλύφθηκαν στη ρωμαϊκή πόλη της Πομπηίας στο πλαίσιο της επανακάλυψής της και της συστηματικής αρχαιολογικής έρευνας που επακολούθησε. Η πρακτική της σχεδίασης γραμμάτων, φράσεων, αλλά και παραστάσεων σε ανοιχτές επιφάνειες, συνήθως σε επιφάνειες τοίχων, αλλά και σε φορητά αντικείμενα, όπως πάνω σε όστρακα (θραύσματα κεραμικών αγγείων), μαρτυρείται ήδη από την κλασική Ελλάδα, με πλείστα παραδείγματα από την Αρχαία Αγορά των Αθηνών, αλλά και αλλού, π.χ. στις βιομηχανικές εγκαταστάσεις του Λαυρίου, της ίδιας εποχής.
Εντούτοις, το γκράφιτι, όπως γίνεται αντιληπτό και εφαρμόζεται σήμερα, είναι ένα σχετικώς πρόσφατο φαινόμενο. Αναδύεται στη δεκαετία του 1960 ως ηθελημένη πρακτική παρέμβασης στον αστικό δημόσιο χώρο στην Ανατολική Ακτή των ΗΠΑ, στη Φιλαδέλφεια και τη Νέα Υόρκη, με την πράξη του tagging, δηλαδή τη δήλωση της ταυτότητας του ατόμου με την επινόηση και συστηματική αποτύπωση στο χώρο της ‘υπογραφής’ του, ως τρόπο περιχαράκωσης του αστικού χώρου, αλλά και καθιέρωσης του ατόμου ως ‘writer’ εντός του πλαισίου της τέχνης και της κουλτούρας του δρόμου.
Artist: Karlito (σπρέι σε καμβά)
Από την ανθρωπολογική σκοπιά, το γκράφιτι είναι τρόπος χωρικής διαμεσολάβησης, ένα μέσο με το οποίο καθίσταται απτό, καθηλώνεται στο χώρο κυριολεκτικά το αφηρημένο, και το οποίο αποτυπώνει τον ήχο και την ηχώ της ανθρώπινης ενέργειας του αστικού ιστού πάνω στο χώρο τον οποίο οι καλλιτέχνες προσλαμβάνουν ως κενό καμβά. Το τοπίο του γκράφιτι υπερβαίνει τις γεωμετρικές διαστάσεις του μετρήσιμου χώρου και, όπως κάθε τοπιογραφία από την επινόηση του είδους κατά το 16ο αιώνα με τον Patinir, έχει ως εναρκτήριο σημείο την αναπαράσταση του χώρου, την εικόνα του τόπου, παρά την αποτύπωση του πραγματικού χώρου. Ο ρόλος του θεατή είναι καθοριστικός. Η θέαση του έργου προσφέρεται για τη δημιουργία ατομικών ή/ και συλλογικών προβολών και ουτοπιών σε μία διαδικασία βασιζόμενη κυρίως στο φαντασιακό. ΚατάτοJacques LeGoff: “the imaginary constitutes part of the field of representation. However, it occupies the part of non-reproductive translation, which not only transforms into a conceptual image, but is creative, poetic, in its etymological sense [from v. poiein]».
Δρ. Αθηνά Χατζή, Αρχαιολόγος-Ιστορικός Τέχνης
Η Αθηνά Χατζή είναι Διδάκτωρ Αρχαιολόγος-Ιστορικός Τέχνης του Πανεπιστημίου Berkeley και συγγραφέας. Έχει διδάξει στα Πανεπιστήμια Berkeley, Πατρών, Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου. Είναι δημιουργός και συντονίστρια του Προγράμματος Εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης στην Ιστορία της Προϊστορικής Τέχνης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, το οποίο ξεκινά τον Οκτώβρη του 2013. Επίσης, είναι ερευνήτρια στο Τμήμα Μεσογειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Η Δρ. Χατζή έχει διατελέσει υπότροφος των Ιδρυμάτων Fulbright, Ωνάση, Ι.Κ.Υ., της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα για τις πτυχιακές και διδακτορικές σπουδές της, αλλά και ως Μεταδιδακτορική Ερευνήτρια. Από το 2007 έχει συμπεριληφθεί στην εγκυκλοπαίδεια προσωπικοτήτων Who is Who Greece.
Έχει συνεργαστεί με πολλούς πολιτιστικούς οργανισμούς, μεταξύ άλλων το Υπουργείο Παιδείας, την Οργανωτική Επιτροπή ΑΘΗΝΑ 2004, το Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού. Ενίοτε επιμελείται εικαστικές εκθέσεις. Δημοσιεύει διεθνώς σε θέματα τέχνης, αρχαιολογίας και ανθρωπολογίας. Επί του παρόντος, μελετά την πρωτοκυκλαδική γλυπτική και το σύγχρονο αθηναϊκό γκράφιτι. Έχει μεταφράσει πληθώρα βιβλίων τέχνης, ιστορίας και κοινωνικών επιστημών. Στις δημοσιεύσεις της συγκαταλέγεται ο τόμος SpaceandTimeinMediterraneanPrehistory (Routledge, 2013). Το συγγραφικό της έργο περιλαμβάνει τα μυθιστορήματα Η Ελεγεία της Σαπουνόφουσκας (Ψυχογιός, 2005) και La Sagrada Familia (Ψυχογιός 2009). Πρόσφατα συνέγραψε το σενάριο της ταινίας μεγάλου μήκους Άτις, σε συνεργασία με το σκηνοθέτη Άντυ Παπαδημητρίου και ολοκλήρωσε το τρίτο της μυθιστόρημα Η Θάλασσα Έφυγε.
Σύνδεσμοι:
Προσωπικό ιστολόγιο
http://edoeinaitotaxidi.blogspot.gr/
la sagrada familia
http://www.psichogios.gr/site/Books/show?cid=22656
η ελεγεία της σαπουνόφουσκας
http://www.psichogios.gr/site/Books/show?cid=22146
πρόγραμμα Ιστορίας της Τέχνης
http://elearn.elke.uoa.gr/elearn/show_programs.php?catID=all&prID=344
Space and Time in Mediterranean Prehistory