Αριστοφανικός «Πλούτος» | Της Βάλιας Μαστοροδήμου

Από το Σαββόπουλο ποτέ δεν απογοητεύτηκα, γιατί δεν τον πρόλαβα ως υποσχόμενο αμφισβητία. Γνώρισα εξαρχής έναν τραγουδοποιό που τα πήγαινε καλά με την εξουσία, το έλεγε, και είχε γράψει και ωραίες μουσικές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα δημιουργού που έχει αποσχιστεί από το έργο του (γιατί ούτε ρεύμα δίνεις ούτε τραγουδάς για γεμάτη πλατεία υπερασπιζόμενος το Μητσοτάκη, το Σημίτη, το Γιωργάκη, βγάζοντας την -συμπαθή- Καλομοίρα από τούρτες και με φάση "Ελλαδάρα"). Όμως, τη λαϊκότητα της μουσικής του, κι ας μην αντιστοιχεί στον ίδιο, την πάω, τη χορεύω, είναι πηγαία γλεντζέδικη.

Λοιπόν, αυτό το γνήσιο πανηγυρικό στοιχείο θεωρούσα ότι θα συνέθετε ένα ζωντανό στήσιμο Αριστοφάνη. Καθώς κι ότι το "μήνυμα" θα ήταν ενοχλητικό. Και όντως ήταν και τα δύο.

Θεατρικά ο "Πλούτος" είχε την ενέργεια, το ξέφρενο, το κωμικό ενός τσιρκολάνικου περιοδεύοντα θιάσου, ενός μπουλουκιού, είχε κομέντια ντελ άρτε, είχε στοιχεία δηλαδή με αυθεντική λαϊκότητα, στοιχεία που δίνουν εγγύτητα και την αίσθηση του γνώριμου, "σαν τον Καραγκιόζη". Εσάνς από Κουν και Τσαρούχη (ας τους έχω δει μόνο από βίντεο). Αυτό το περιβάλλον φτιάχτηκε με το λιτό, σαν πρόχειρο, τσιρκολάνικο σκηνικό του Μέντη και τα κοστούμια του ίδιου και της Μ. Ηλία, βγαλμένα από κομέντια ντελ άρτε, θέατρο δρόμου ή καρναβάλια. Είχε φοβερούς τύπους επί σκηνής. Ένα Χορό ηθοποιών, χορευτών και μουσικών εξαιρετικά καλοκουρδισμένο, με την εντυπωσιακή γκροτέσκα χορογραφία του Μαλκότση και αξιέπαινη τη ζωντανή ορχήστρα. Δημιουργούσαν μια αίσθηση αυτοσχέδιου πανηγυριού στο δρόμο. Πρωτότυπη και "μαγική" η παντομιμική-σωματική ερμηνεία του Ερμή από το Μαλκότση με τη φωνή να έρχεται από το μεγάφωνο.

Η επιλογή ηθοποιών που έχουμε συνηθίσει στο δράμα ήταν πολύ έξυπνη και όλοι ήταν φοβερά αξιόλογοι. Με το Χρήστο Λούλη και το Μάκη Παπαδημητρίου να κλέβουν την περισσότερη από την -δική μου τουλάχιστον- προσοχή ως τέλειοι μπουφόνοι: ο πρώτος ήδη από πέρσι στον Αμφιτρύωνα έχει αναδείξει μια απίστευτα καλοδουλεμένη -στη φωνή, την κίνηση, την αντίληψη περί αστείου- κωμική "φλέβα" και απογείωσε τον Καρίωνα με κέφι, πονηριά και ντομπροσύνη μαζί. Ο δεύτερος έχει μια τέτοια κλασική κωμική μελαγχολία που η παρουσία του και μόνο σε τραντάζει απ' τα γέλια· πόσο μάλλον η μετρημένη σοβαρότητα με την οποία εκφέρει τον κωμικό λόγο που σου αφήνει και ένα γλυκόπικρο τσίγκλισμα, σαν προβληματισμό. Η Πενία της Μουτούση ήταν μοναδική, δοσμένη κόντρα σε συνηθισμένα μοτίβα, μεγαλοπρεπής, στιβαρή και σοφή, παιγμένη με μια πολύ εύστοχη δραματικότητα.

Όλα αυτά, τόσο όμορφα, άρτια, λαϊκά, καθαρά, μετρημένα, ήταν ακριβώς το σημείο απ' όπου θα 'πρεπε να ξεκινάει μια αριστοφανική παράσταση.

Και τι θα μου φαινόταν καθοριστικό για να συνεχίσει; Το "τι θέλει να πει", όχι ο ποιητής, μα ο σκηνοθέτης, που εδώ και χρόνια τα λέει ευθαρσώς. Και τι μας είπε, δηλαδή; Γνωστό το τροπάρι. "Μαζί τα φάγαμε". Γι' αυτό το σκοπό επινοείται μια Παράβαση με Άγγελο-Εξάγγελο το Νιόνιο, να μας ενημερώνει ότι δε θ' ακούσουμε ευχάριστα νέα και να μας βομβαρδίζει με τα των δελτίων των 8 και του Παγκάλου. Κι έτσι, ακούμε ότι "όλοι" πήγαμε στο Μπαλί με διακοποδάνεια, "όλοι" στήναμε λαμογιές για να κυκλοφοράμε με τζιπάρες καπνίζοντας πούρα και τρώγοντας "σούσι-τια για να καταλήξουμε στα συσσίτια" (χλεύη στα μούτρα των εξαθλιωμένων ακούστηκε αυτό). Καταγγέλλει ένα "πάρτυ" στο οποίο με κάποιον μυστηριώδη τρόπο συμμετείχαμε "όλοι" - κι ας μην πλουτίσαμε ποτέ, αρκεί να χωνέψουμε το τροπάρι. Α! Και με κόμβο του πάρτυ την υστερία της Ολυμπιάδας - σαν να μην ήταν ο ίδιος στο γλέντι της λήξης της. Όλα αυτά σε στυλ "σας τα 'λεγα εγώ", το δάχτυλο μας κουνάει ο Νιόνιος. Υπεύθυνος για την κρίση ο λαός - μάλιστα. Α! Και ο "συνδικαλιστής" που απειλεί ότι θα απευθυνθεί στο σωματείο - βρε τον άτιμο... λες και τα σωματεία δεν είναι ό,τι πιο δημιουργικό έχουν γεννήσει οι εργατικοί αγώνες. Μα από το παζλ απόντες οι όντως ευθυνόμενοι: δεν άκουσα κάτι για τους διαχειριστές της εξουσίας και του χρήματος.

Βαθιά πολιτική Παράβαση-παρέμβαση: αναπαράγει όλο το ιδεολόγημα μιας διάχυτης ευθύνης που μας βαραίνει "όλους" κι έτσι αφήνει ανέπαφη την κρίση, τη διογκώνει και τη βαθαίνει βγάζοντας λάδι το σύστημα που τη γεννά και τους ταγούς του. Το μελό τραγουδάκι του τέλους "μας φτάνει μόνο ένα κύμα στ' ακρογιάλι κι ένα σπιτάκι στην αμμουδιά" είναι η εξιδανίκευση της δήθεν απλότητας που μόνο οι έχοντες σπιταρόνες θα προβάλανε. Άσε δε που κάπως αμήχανα ένιωσα με την εμφάνιση αυτή του Νιόνιου, σαν να γύρευε να ξεκλέψει τότε το χειροκρότημα.

Ωραίο θέατρο, αλλά θα μας ήταν όντως τόσο χρήσιμο αν μπορούσε να αρθρώσει ανατρεπτικό πολιτικό λόγο (ίδιον του Αριστοφάνη)... Έτσι όπως έγινε χρησιμεύει στην ιδεολογική αναπαραγωγή της κρισιακής πραγματικότητας που -υποτίθεται- στηλιτεύει.

*Και μια απορία που μοιραστήκαμε με τη συμπαθέστατη κυρία δυο θέσεις παραδίπλα: το ανατριχιαστικό "επέσατε θύματα" πού κολλούσε με το πρόταγμα του Σαββόπουλου;

μετάφραση-σκηνοθεσία-μουσική: Δ. Σαββόπουλος

σκηνικά: Άγγ. Μέντης

κοστούμια: Άγγ. Μέντης, Μ. Ηλία

χορογραφία: Ερμής Μαλκότσης

παίζουν: Χρ. Λούλης, Ν. Κουρής, Μ. Παπαδημητρίου, Σπ. Τσεκούρας, Αμ. Μουτούση, Δ. Σαββόπουλος, Π. Γεωργοπάλης, Θ. Βλαβιανός, Ηλ. Μελέτης, Ευρ. Λασκαρίδης, Ορ. Καρύδας, Ερμής Μαλκότσης, Π. Θωμόπουλος, Στ. Άννινος, Αλκ. Κωνσταντόπουλος, Οδ. Κωνσταντόπουλος, Ed. Lame, Β. Λέμπερος, Κ. Μαγκλάρας, Ηλ. Μελέτης, Γ. Μίνως, Ν. Νταρίλας, Ν. Πλιός, Αλ. Φουσέκης