O Μιχάλης και η Αγνή Κατζουράκη συζητούν με την Γιούλη Επτακοίλη

Ίσως το πιο αξιοσημείωτο στην περίπτωση του Μιχάλη Κατζουράκη, της Αγνής Κατζουράκη - και φυσικά- του Φρέντυ Κάραμποτ (1924-2011) είναι ότι ενώ η θητεία τους στην οπτική επικοινωνία μέσω του θρυλικού πλέον γραφείου  «Κ & Κ διαφημιστικό κέντρο Αθηνών» ήταν αρκετά σύντομη, δέκα χρόνια περίπου, το αποτύπωμα, όμως, που άφησαν στον χώρο είναι εντυπωσιακά μεγάλο.

 

Οι τρεις τους εισήγαγαν στο γκράφικ ντιζάιν μια νέα, δροσερή, φρέσκια γλώσσα που πάντρευε τη βυζαντινή και λαϊκή παράδοση με τον μινιμαλισμό. Ήταν μοντέρνα, είχε χιούμορ, καθαρότητα, πρωτοτυπία. Κατάφεραν να δημιούργησαν ένα ολοκαίνουργιο «ελληνικό στυλ» που αναγνωρίστηκε διεθνώς και στάθηκε σε παγκόσμιες εκθέσεις ισότιμα δίπλα σε ιερά τέρατα. Τον Ιούλιο του 1962 λ.χ., οι «Κ & Κ» κέρδισαν το πρώτο και δεύτερο βραβείο στο Λιβόρνο, στη Διεθνή Έκθεση Τουριστικής Αφίσας για τις αφίσες «Δακτυλιόλιθος» και «Ελλάς, αντανάκλαση νησιού», στον ίδιο διαγωνισμό όπου είχε βραβευθεί και ο Πάμπλο Πικάσο για την αφίσα του με τίτλο «Κυανή Ακτή». Εικαστική λιτότητα με καθαρό μήνυμα θα μπορούσε να πει κανείς ότι ήταν το κόνσεπτ κάθε τους δουλειάς και με αυτόν τον τρόπο κατάφεραν να φέρουν επανάσταση στην οπτική επικοινωνία.
Ο Μιχάλης και η Αγνή Κατζουράκη - ζευγάρι στη ζωή και τη δημιουργία- από τότε που αποχώρησαν από τον χώρο του γκράφικ ντιζάιν ασχολούνται με τη ζωγραφική ο πρώτος και με τη διακόσμηση εσωτερικών χώρων πλοίων η δεύτερη. Δέχθηκαν με μεγάλη χαρά και με συγκινητική σεμνότητα, να μιλήσουν στο Gr Design για τα δέκα «χρυσά» χρόνια τους στον χώρο της οπτικής επικοινωνίας, αλλά και για το ελληνικό ντιζάιν σήμερα.

 

Κύριε Κατζουράκη σας αποκαλούν «πατριάρχη του ντιζάιν». Σας κολακεύει ο χαρακτηρισμός;

ΜIXAΛΗΣ:Η αλήθεια είναι πως δεν νιώθω πατριάρχης γενικότερα...

ΑΓΝΗ:Εχει κάτι πονάκια (γέλια) αλλά όχι και πατριάρχης! Πρώτα απ’ όλα θυμώνουν όλοι οι άλλοι με τον χαρακτηρισμό.

 

Διανύουμε καλή εποχή στο ελληνικό ντιζάιν;

ΑΓΝΗ:Υπάρχουν ορισμένοι άνθρωποι που κάνουν εξαιρετική δουλειά. Βλέπω καταπληκτικές συσκευασίες, πράγματα που ενδεχομένως δεν φαίνονται πολύ. Η δουλειά του Δημήτρη Αρβανίτη λ.χ. στο Social Design ή οι δουλειές των Beetroot από τη Θεσσαλονίκη ή του Γιάννη Κουρούδη και άλλων, που τώρα μου διαφεύγουν. Απλώς έχει βγει πολύς κόσμος, ο οποίος ναι μεν χρησιμοποιεί τα εργαλεία που παρέχει ο υπολογιστής αλλά το τελικό αποτέλεσμα δεν είναι εμπνευσμένο. Δεν θεωρώ λοιπόν ότι υπάρχουν λιγότεροι καλοί γραφίστες, απλώς υπάρχουν περισσότεροι άνθρωποι που ασχολούνται με αυτό το πεδίο επειδή τους δίνεται η δυνατότητα.

ΜIXAΛΗΣ:Φυσικά, δεν φταίνε οι υπολογιστές. Εγώ λέω πάντα ότι η τέχνη δεν αλλάζει. Αποτελείται από κύκλους, ρομαντισμό, μοντερνισμό κ.ά. Η τεχνολογία, όμως, εξελίσσεται και η τέχνη μεταχειρίζεται τα μέσα που της δίνει τεχνολογικά η κάθε εποχή. Σήμερα είναι οι υπολογιστές. Η έκφραση, όμως, παραμένει πάντα ίδια.

 

Οι ευκολίες που παρέχουν οι νέες τεχνολογίες, ενέχουν τον κίνδυνο να γίνει κάποιος μαλθακός δημιουργικά;

ΑΓΝΗ:Ναι, αυτοί που ούτως ή άλλως δεν είναι πολύ καλοί. Κάποιος πραγματικά πολύ καλός δεν πρόκειται να σταματήσει ούτε να επαναπαυθεί.

ΜIXAΛΗΣ :Πρέπει να συμπληρώσουμε ότι μεγάλη ευθύνη έχουν και οι πελάτες. Στην εποχή τη δική μας, είχαμε απόλυτη ελευθερία και απευθείας σχέση με τους πελάτες - ιδιοκτήτες των εταιρειών. Κάναμε πολύ τολμηρά πράγματα και μας έδιναν το πράσινο φως. Αλλά να σας πω κάτι... Τότε ο χώρος ήταν μικρός. Οπως και η Αθήνα. Θυμάμαι περπατούσα στο Κολωνάκι και κάθε τόσο σταματούσα να χαιρετήσω κάποιον. Ήταν όλοι γνωστοί. Κάτι αντίστοιχο συνέβαινε και στην επαφή μας με τους πελάτες. Τους βλέπαμε εγώ και ο Φρέντυ και συνεννοούμασταν απευθείας. Μετά μπήκαν στη μέση οι account executives και οι διευθυντές διαφήμισης των εταιρειών και χάθηκε η αμεσότητα. Να σας πω και ένα εσωτερικό αστείο: μέχρι κάποια στιγμή λέγαμε ότι κάνουμε μακέτες, από ένα σημείο και έπειτα, όμως, λέγαμε ότι κάνουμε μαρκέτες. Εκ του μάρκετινγκ...

ΑΓΝΗ:Ναι, το ότι υπάρχουν πάρα πολλές γνώμες σήμερα, είναι πρόβλημα, γιατί συχνά το τελικό αποτέλεσμα έχει χάσει τη φρεσκάδα της αρχικής ιδέας. Θέλω να συμπληρώσω, όμως, πως ήταν και πιο αθώοι οι άνθρωποι. Οπότε τα πράγματα ήταν πιο απλά. Τώρα έχει καθιερωθεί άλλο σύστημα πιο γραφειοκρατικό και η όλη διαδικασία είναι πιο πολύπλοκη. Είχαμε μεγάλη τύχη. Ζήσαμε σε μια πολύ ωραία εποχή που ήμασταν εμείς και εμείς και σχεδόν κάναμε ό,τι θέλαμε. Ήταν δέκα ιδιαίτερα δημιουργικά χρόνια.

 

Διακρίνεται κάποια ιδιαίτερη τάση στο ντιζάιν σήμερα;

ΜΙΧΑΛΗΣ:Υπάρχουν πολλές τάσεις πάντα. Υπάρχουν οι ίδιες τάσεις που βρίσκονται παντού, από την Ιαπωνία ώς την Αμερική. Ειδικά τώρα η διάχυση της πληροφορίας είναι τεράστια. Το στοίχημα είναι πώς ένας γραφίστας θα χρησιμοποιήσει αυτήν την πληροφορία.  Αν θα κάνει πρωτότυπη δουλειά και αν θα αντισταθεί στην αντιγραφή.

ΑΓΝΗ:Πάντα υπήρχε η δυνατότητα αντιγραφής. Ο καλός δεν παρασύρεται. Η υπερπληροφόρηση δεν αλλάζει την πρωτότυπη έκφραση κάποιου.

 

Έχουν γράψει ιστορία οι αφίσες σας για τον ΕΟΤ. Σήμερα, γίνεται σωστή δουλειά;

ΜΙΧΑΛΗΣ:Η γνώμη μου είναι ότι στην εποχή μας ο τουρισμός δεν χρειάζεται αφίσες. Οταν κάναμε εμείς αφίσες από τη δεκαετία του ’60, οι πωλήσεις τουριστικών πακέτων γίνονταν μέσω ταξιδιωτικών γραφείων. Πήγαινες στο πρακτορείο στο Παρίσι κι έβλεπες παντού γύρω σου αφίσες. Γι’ αυτό και είχαμε προσπαθήσει να διατυπώσουμε οπτικά την έννοια της ελληνικότητας αποφεύγοντας την κακή της πτυχή. Αυτή του φολκλόρ δηλαδή. Η ουσία είναι αλλού. Οτι, δυστυχώς η τουριστική πολιτική και κατά συνέπεια η εικόνα της χώρας που προβάλλεται στο εξωτερικό, αλλάζει κάθε δύο χρόνια ή στην καλύτερη περίπτωση όταν αλλάζει ο υπουργός. Δεν είναι σοβαρά πράγματα αυτά. Η Coca Cola στα 100 χρόνια που υπάρχει δεν έχει αλλάξει ποτέ. Πρέπει να υπάρχει μια συνέχεια.

ΑΓΝΗ:Η αφίσα χρειάζεται υποστηρικτικά πλέον μέσα. Δεν παίζει τον κύριο ρόλο που έπαιζε παλιά όπως και άλλα παραδοσιακά μέσα προβολής.

 

Πιστεύετε ότι η εικόνα μας στο εξωτερικό έχει τραυματιστεί πολύ τα τελευταία χρόνια;

ΑΓΝΗ:Σαφώς να είμαστε συνεπείς. Έχουμε υποστεί μεγάλη ζημιά στη δουλειά μας. Υπάρχουν πελάτες με τους οποίους στο παρελθόν συνεργαστήκαμε άψογα στην εσωτερική διακόσμηση κρουαζιερόπλοιων, και είχαν μείνει πολύ ευχαριστημένοι, αλλά σήμερα δεν μας εμπιστεύονται. Πιστεύουν ότι δεν θα καταφέρουμε να είμαστε συνεπείς, ότι λ.χ. όταν θα πρέπει να βρισκόμαστε κάπου θα έχει απεργία ή θα είναι κλειστά τα λιμάνια.

 

Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του καλού γραφίστα;

ΜΙΧΑΛΗΣ:Νομίζω ότι το βασικότερο είναι οι γνώσεις που διαθέτει. Πρέπει να γνωρίζει τι γίνεται στο επάγγελμά του σε ολόκληρο τον κόσμο, να παρακολουθεί τις εξελίξεις. Είναι εξαιρετικά σημαντική και η εκπαίδευση που παίρνει. Η τέχνη είναι θέμα εκπαίδευσης, άρα έχει μεγάλη σημασία το επίπεδο των καθηγητών. Είναι πολλοί οι παράγοντες που διαμορφώνουν έναν καλό γραφίστα. Να σας φέρω ένα παράδειγμα: Eμάς δεν μας γνώριζε το ευρύ κοινό. Ούτε στις σχολές τα παιδιά γνώριζαν τη δουλειά μας. Έπρεπε να γίνει

η έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη  ύστερα από επιμονή του Δημήτρη Αρβανίτη για να μας μάθουν περισσότεροι. Κι αυτό, γιατί ο Δημήτρης ήθελε να γίνουν γνωστές οι ρίζες του ντιζάιν στην Ελλάδα.

ΑΓΝΗ:Πρέπει να είναι ενημερωμένος και καλλιεργημένος. Ο πολύ καλός γραφίστας είναι αυτός που θα σου δώσει έναν άλλο, καινούργιο τρόπο να βλέπεις τα πράγματα και η γραφή του να είναι πρωτότυπη. Ακόμη, όμως, και νέους δρόμους να μην ανοίξει, στο έργο του πρέπει πάντα να ακτινοβολεί μια ποιότητα.

 

Στο έργο σας υπάρχει κάποιο σημείο που η ζωγραφική να συναντιέται με την γραφιστική;

ΜΙΧΑΛΗΣ:Όχι, δεν νομίζω. Είναι δύο διαφορετικά πράγματα ή τουλάχιστον εγώ δεν βλέπω κάποια σύνδεση. Η τέχνη δεν έχει πρακτική σκοπιμότητα.

ΑΓΝΗ:Και αυτό ακριβώς είναι που δεν μου αρέσει στην τέχνη. Εγώ θέλω να έχω σκοπό. Όπως όταν περπατάω μέσα στην πόλη. Θέλω να έχω έναν προορισμό. Αλλιώς τρομάζω...

 


To The Mach|ne – Art Press συνεργάζεται με το περιοδικό “Gr design”. Το περιοδικό Gr πωλείται στα βιβλιοπωλεία Παπασωτηρίου.

Gr Design Blog

www.grammabooks.gr