Ώρα 10 και κάτι.. λένε οτι οι πρωινές συνήθειες είναι αυτές που δεν αλλάζουν εύκολα.. θα συμφωνήσω απόλυτα! Φτιάξε στο μυαλό σου την εικόνα..
Καλοκαιρινό πρωινό, ανοιχτά τα παράθυρα, και οι κουρτίνες να χορεύουν, εσπρέσο -φυσικά- και ο Τζούμας, στο ραδιόφωνο.
Το χιούμορ και αυτή η απάθεια, που φαίνεται να αντιμετωπίζει τη ζωή, είναι υπερ αρκετά για να μου φτιάξουν τη διάθεση. Μοιάζει σνομπ, αλλά δεν είναι.. απλά κάνει αυτό που θέλει με απόλυτο σεβασμό στα θέλω των άλλων.
Και τί θα πει αυτό; Ότι δεν μπορεί να σχολιάζει; Δεν είμαστε καλά.
Γεννημένος στον Πειραιά, μεγαλωμένος στο Πασαλιμάνι, με ότι αυτό συνεπάγεται. Περίεργο κράμα..αν δεν έχεις διαβάσει τα βιβλία του δεν καταλαβαίνεις τί εστί η απόλυτη αποδόμηση!
Ο πατέρας Νίκος, λαϊκός Πειραιώτης, η μητέρα Μυρώ από το Μυροφόρα, ευγενικής καταγωγής, χρόνια τον παρακαλούσε να μάθει να παίζει πιάνο..δεν τα κατάφερε.
Προσπαθούσε να είναι καλός για αυτή..στα 15 του χρόνια την χάνει..
Η συνάντηση
Φτάνω στο θέατρο λιγο πριν την παράσταση.
Το ραντεβού είναι για τις 7. Περιμένω στο φουαγιέ του θεάτρου Τζένη Καρέζη. Σήμερα είναι η τελευταία παράσταση, στην οποία ερμηνεύει τον Καβάφη. Όλες sold out.
Τυπικός στο ραντεβού του, δεν με αφήνει να περιμένω.
Βλέποντας τον να ανεβαίνει τα σκαλιά του θεάτρου θυμάμαι εκείνο το μεσημέρι, στο κέντρο της Αθήνας, που τον είδα στο απέναντι πεζοδρόμιο με ένα άσπρο λινό κοστούμι και ένα καπέλο Παναμά. Όπως λίγοι τολμούν να φορέσουν στην Ελλάδα. Έτσι και τώρα, όπως πάντα με στυλ αλλοτινό και κλασικό μαζί.
“Πότε έχεις στυλ; Τον ρωτώ..
“Όταν δεν υιοθετείς αυστηρά κανένα.” Κι έτσι απλά νομίζω ότι σε αυτή τη φράση χώρεσε, αυτό που θα έπρεπε να γράφουν τα λεξικά στον ορισμό της λέξης στυλ.
“Τελικά τι είστε; Ηθοποιός; Ραδιοφωνικός παραγωγός; Συγγραφέας; Ή απλά bon viveur; Πώς αυτοπροσδιορίζεστε;
“Ποτέ μου δεν ήξερα και ποτέ δεν θα μάθω, αλλά δεν έχω και καμιά περιέργεια για αυτό, για να είμαι ειλικρινής, δεν ενδιαφέρομαι να μάθω.
Από μικρός άκουγα διάφορα προειδοποιητικά περί αυτογνωσίας, δεν έδωσα ποτέ σημασία, είχα μία αισθητική ηθική και με αυτό πορευόμουν..
Ήξερα, ότι δεν θέλω πολλά πολλά με κανιβάλους, με το ατσούμπαλο και το κακόγουστο, αλλά τι ακριβώς είμαι, δεν με ενδιαφέρει κιόλας, να σου πω την αλήθεια.”
Υπάρχει ένα κοινό μυστικό στα πηγαδάκια των δημοσιογράφων “Ξέρεις ε; Ο Τζούμας ότι λέει στο ραδιόφωνο είναι όντως έτσι…μιλάει για βιβλία που του αρέσουν, για παραστάσεις που τον εντυπωσίασαν, τίποτα που να του έχουν πει, καταλαβαίνεις..”
Και πιάνω τον εαυτό μου να με ξενίζει το αυτονόητο. Αυτό που θα έπρεπε όλοι, να μπορούν να κάνουν. Ίσως ο Κωσταντίνος Τζούμας είναι και λίγο “the ideal journalist”. Ένας παρατηρητής της ζωής…όλοι θα θέλαμε να έχουμε την άνεση που έχει και επειδή δεν μπορούμε, απλά τον ζηλεύουμε.
Complete unknown
Μιλάμε για έναν άνθρωπο, ο οποίος το 1971, δεν αντέχει τη χούντα και φεύγει για να γνωρίσει τις μητροπόλεις του κόσμου, χωρίς λεφτά στην τσέπη…από απλή περιέργεια, όχι από μίσος για την πατρίδα, που δεν του βρίσκει αυτή μια δουλειά..ήθελε να ψάξει τον κόσμο. Να χαθεί μέσα στα πλήθη της ανωνυμίας..
Όλοι ξέρουν ότι ο Κωνσταντίνος Τζούμας έχει ζήσει στη Νέα Υόρκη. Είτε το έχεις διαβάσει στο “Complete Unknown”, είτε έχεις ακούσει αναφορές στο ραδιόφωνο, από αυτές τις “πασπαλισμένες”με το χιούμορ το αμερικάνικο.
Το 75 επέστρεψε από τη Νέα Υόρκη.
“Τώρα θα επιστρέφατε;”
“Κανείς γυρίζει ή και φεύγει για διάφορους λόγους, οι οποίοι πολλές φορές ξεπερνούν και τη φαντασία μας.
Μπορεί να γυρίσεις επειδή η μαμά σου στο τηλέφωνο σε καλεί απεγνωσμένα, επειδή ο αδερφός σου λέει, αμάν μας έλειψες, δεν ξέρεις ποτέ, μπορεί για ένα πρόσωπο που αγαπάς και θα ήθελες οπωσδήποτε να το είχες μαζί σου. Εκτός, αν κάποιος αποφασίζει ότι δεν του πάει με τίποτα η χώρα που γεννήθηκε, τον έχει πληγώσει βαθύτατα και παίρνει των ομματιών του και φεύγει και ρίχνει μαύρη πέτρα πίσω του. Δεν ήταν αυτή η περίπτωση μου.. Εγώ έφυγα από απλή περιέργεια, το 71 είχαμε και χούντα, δεν ήταν και καμία ατμόσφαιρα της προκοπής εδώ, με τους συνταγματαρχαίους και με αφορμή μια περιοδεία της Ζουζούς Νικολούδη. Και κοίτα πλάκα το γκρουπ γύρισε πίσω και εγώ έμεινα. Ωραία ήταν, ήταν τελείως αυτοσχεδιαστικό, δεν υπήρχε κανένα σχέδιο, σου λέω, οπότε ότι ερχόταν ήταν μια καινούρια εμπειρία.”
Ε, λοιπόν είναι η πρώτη φορά που συναντώ άνθρωπο με πολυποίκιλη αναγνωρισιμότητα, που αποδομεί πλήρως, με σοκαριστικά χιουμοριστικό τρόπο, όλο αυτό που κάποιοι αποκαλούν ελληνικό star system.
“Η ανωνυμία είναι από τα πιο ερωτικά πράγματα, κάνεις ότι σου καπνίσει και όσο πειστικός είσαι, τόση και η ανταπόκριση που εισπράττεις. Είναι πολύ ενδιαφέρουσα η ανωνυμία. Δυστυχώς πολλοί δεν λένε να το καταλάβουν. Στη Νέα Υόρκη έμαθα να μην κάνω θέμα την περίπτωση μου, διότι υπάρχουν εκατομμύρια άλλες περιπτώσεις σαν και τη δική μου, είτε στο χώρο της Τέχνης, είτε στην καθημερινότητα, είτε στους έρωτες. Το μαθαίνεις αυτό γιατί υπάρχουν παρά πολλοί σαν κι εσένα, συχνά και πολύ καλύτεροι, οπότε χαμηλώνουν οι τόνοι και αν είχες υπερτροφικό εγώ μαθαίνεις να το διαχειρίζεσαι διαφορετικά.”
Γλωσσοπλάστης, βιβλιοφάγος και μουσικόφιλος, ευγενής από τους λίγους και μάλιστα, χαρακτηρισμένος ευγενής..μου αναλύει τη χρησιμότητα της ευγένειας, όπως αυτός την καλλιέργησε, δίπλα στους Νεοϋορκέζους.
“Οι άνθρωποι εκεί είναι ευγενείς, γιατί έχουν καταλάβει πόσο πιο λειτουργικό είναι να είναι ο ένας ευγενής με τον άλλον. Αν αυτό είναι επίκτητο ή αν κατά βάθος σε μισούν ή δε το δείχνουν ποτέ, εμένα αυτό με διευκολύνει και με κάνει να νιώθω κομμάτι ενός πολιτισμένου πλανήτη είναι μια χαρά για μένα, δεν θέλω κάτι παραπάνω, ούτε θέλω να με αγαπήσουν και για πάντα να με λατρεύουν θέλω αυτό το καθημερινό που συναντάς και που πας κάπου και υπάρχει μια ροή και μια ευγένεια, εμένα αυτό μου κάνει…τώρα τι κατά βάθος πιστεύουν δεν με αφορά για να είμαι ειλικρινής.”
Ως εκ θαύματος
“Κι αυτή η απόσταση από τα αισθήματα μου, αυτό να μην τους δίνω σημασία, να τους γυρίζω την πλάτη αδιάφορα, είναι άμυνα, για να μην πληγώνομαι ή σνομπάρισμα πατροπαράδοτων ρόλων, αντρικών κλισέ τίγκα από ψευτοηρωικοουμανιστικές αξίες;” Απόσπασμα από το βιβλίο “Ως εκ θάυματος”
Πάντα πίστευα ότι κάποιοι άνθρωποι κάνουν ψυχανάλυση και οι υπόλοιποι απλά διαβάζουν..και τα βρίσκουν ολα μόνοι τους.
Έχετε κάνει ψυχανάλυση;
“Έχω μια μανία από μικρός.. να αποστασιοποιούμαι από τα πράγματα και να σνομπάρω τα αισθήματα μου, να μην τα αφήνω να με πάρουν από κάτω ότι είναι μεγάλη υπόθεση και ότι πρέπει να κάνω κάτι για αυτό…για πάρα πολλά χρόνια έπαιξα ρόλο παυσίπονου και στις σχέσεις, στους χωρισμούς, στις απώλειες.. Μεγαλώνοντας έχω αποκτήσει κάτι από την απάθεια του ιστορικού, που έχουν δει πολλά τα μάτια του και δεν ιδρώνει το αυτί του εύκολα…κρίση είναι θα περάσει, δεν είναι η πρώτη φορά… πόλεμος είναι, θα τελειώσει, δεν είναι η πρώτη φορά και κάπως έτσι πάω συνεχώς, δηλαδή νομίζω ότι το τίμημα της επιβίωσης είναι η αδιαφορία, γίνεσαι αδιάφορος όταν επιβιώσεις, δεν σου κάνει εντύπωση πια..”
Σινεμά
Και ποιός δεν έχει δει αυτές τις cult ταινίες της δεκαετίας του 80, με όλα τα καλά και τα στραβά αυτής της δεκαετίας..από το ντύσιμο μέχρι και τη γλώσσα που μιλούσαν τότε, πολύ πριν μας πάρει “μπάλα” η τεχνολογία!
Ταινίες σαν τη “Γλυκιά συμμορία”, “Τα κουρέλια τραγουδάνε ακόμα” του Νίκου Νικολαίδη.
Επιστρέφοντας στην Ελλάδα έρχεται το σινεμά και οι ταινίες του Νίκου Νικολαΐδη..
“Πώς είναι να έχει παίξει κανείς σε ταινίες του Νικολαΐδη;
“Όταν κάναμε τις ταινίες δεν νομίζω ότι κάποιος είχε υπ’ όψιν του τι αντίκτυπο και τι απήχηση θα είχαν αυτές οι ταινίες. Ο Νίκος Νικολαΐδης είχε απόλυτη γνώση αυτού που λέμε στο σινεμά κάδρο, ήξερε δηλαδή πολύ καλά τη δουλειά του και αυτό μας άρεσε πάρα πολύ, γιατί επικρατεί ένα χάος, όπως ξέρετε γενικά.
Είχαμε τουλάχιστον τη σιγουριά, ότι η ταινία θα είναι στέρεη. Ήταν ωραία που συνεργαστήκαμε και που κάναμε και παρέα, ήταν μια σπουδαία φυσιογνωμία.”
Στην Ελλάδα, τώρα, παράγουμε Τέχνη; Την εξάγουμε;
“Παράγουμε τέχνη στην Ελλάδα, αλλά δεν την εξάγουμε…Υπάρχουν δημιουργικοί άνθρωποι στην Ελλάδα που κάνουν πράγματα που θα μπορούσαν να σταθούν οπουδήποτε…είναι μετρημένοι στα δάχτυλα όμως αυτοί και με το βομβαρδισμό πληροφορίας που έχει πέσει τα τελευταία χρόνια, για το μεταμοντέρνο, για την αποδόμηση, για ότι μπορείς να φανταστείς, υπάρχει ένα μπέρδεμα, δεν ξέρει κανείς ποιος είναι τι, τι ακριβώς σημαίνει αυτό, υπάρχει ένας αχταρμάς, όλοι κάνουν όλα και δεν είναι τίποτα σαφές. Ίσως και λόγω της κρίσης, υπάρχει μια υπερτονισμένη αίσθηση επικαιρότητας, όλοι θέλουν πάντα να συνδέουν την δουλειά τους, με κάτι που συνέβη στα ψιλά ή στα χοντρά γράμματα των εφημερίδων ή της τηλεόρασης και αυτό δεν μου αρέσει καθόλου. Η Τέχνη δεν είναι ντοκιμαντέρ, δεν είναι κοινωνιολογία, δεν είναι δημοσιογραφικό ρεπορτάζ, δεν είναι πολιτική ανάλυση, είναι μαγεία πρωτίστως και όποιου του διαφεύγει αυτό το πράγμα είναι έξω από το παιχνίδι.
Αν είναι μαγική, ούτε χρειάζεται ο ορθολογισμός να εξηγήσει, ούτε η λογική να μπαίνει στη μέση, ούτε τίποτα. Το παρακολουθείς μαγεμένος, σε μεταφέρει σε έναν άλλο χωρόχρονο και βγαίνεις από την αίθουσα διαφορετικός από ότι μπήκες. Αυτό είναι όλο κι όλο, το οποίο όμως όλο κι όλο δεν είναι λίγο.
Νομίζω θα μπορούσαμε να εξάγουμε τέχνη και δεν εννοώ την φολκλορική εκδοχή. Έχει γίνει αυτό, με τον Παπαϊωάννου και παλιότερα με παραστάσεις του Κουν. Δεν μου πολυαρέσει η ιδέα του να μην έχεις πρόσβαση σε ένα παγκόσμιο κοινό.”
Ραδιόφωνο
Στα μέσα της δεκαετίας του 80, πολλοί ήταν οι ηθοποιοί που ξεκίνησαν το γνωστό και ως “θέατρο στο μικρόφωνο. ”Η Σοφία Μιχαλίτση είναι αυτή που ακούει τη φωνή του, ενθουσιάζεται και ψάχνει να τον βρει. Και κάπως έτσι έγινε η αρχή. Πέρασε από διάφορους σταθμούς, πέρα από τα κρατικά δηλαδή, το δεύτερο, το τρίτο πρόγραμμα, το κανάλι 15, τον Ροκ fm, για να καταλήξει το 2000 στον “En Lefko”, όπου και παραμένει παρά το γεγονός ότι έχει αλλάξει διευθύνσεις και ιδιοκτήτες.
“Είναι ένας σταθμός που οι άνθρωποι που είναι εκεί ξέρουν τι κάνουν και εμένα μου αρέσει να είμαι με ανθρώπους που ξέρουν τι κάνουν, δεν ζητάω πολλά έτσι κι αλλιώς, ένα κλίμα μόνο συνεργασίας μαζί με ανθρώπους που ξέρεις ότι θα φέρουν εις πέρας τα πράγματα με τον καλύτερο τρόπο, δεν θέλω άλλες φιλοσοφίες. Για αυτό και είμαι εκεί.”
Θέατρο “Καβάφης ο αυτοβιογραφούμενος”
Από το θέατρο απέχει 19 ολόκληρα χρόνια. Ο Γιάννης Φαλκάνης, ένας νέος σκηνοθέτης τον έχει δει σε αναγνώσεις, τον παρακολουθεί στις βραδιές ποίησης, στις παρουσιάσεις βιβλίων και του κάνει εντύπωση ο τρόπος που διαβάζει, ο Τζούμας.
Γιατί δεν διαβάζει, συναισθηματικά, ως είθισται εκ μέρους των ηθοποιών.
Φέτος ανεβάζουν μαζί τον “Καβάφη, τον Αυτοβιογραφούμενο”
“Αφήνω το ρυθμό και τις λέξεις σε πρώτο πλάνο και από εκεί και πέρα ο ακροατής ας συγκινηθεί ή ας μείνει παγερά αδιάφορος, είναι δικό του θέμα.
“Σου μιλάω ειλικρινά” μου λέει χαμογελώντας, “είχα σχεδόν αποφασίσει να μην περάσω και όλη μου τη ζωή παίζοντας, ε δεν τρελαίνομαι και στην ιδέα.Όταν μου είπε να κάνουμε μαζί έναν Καβάφη, ε εκεί σκέφτηκα ότι αυτό έχει ενδιαφέρον.”
“Το να συνδέσεις το όνομα σου μεγαλώνοντας με τέτοιες φυσιογνωμίες, ακόμη και για να σε καλέσουν απλώς να διαβάσεις, έχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον. Δεν μπήκα στην περιπέτεια να υποδυθώ, διότι ευτυχώς δεν υπάρχει ένα ντοκιμαντέρ που να σώζεται οπότε να μπορείς να τον αντιγράψεις. Εκεί έχεις τον κίνδυνο της αντιγραφής, είναι δεσμευτικό. Εδώ τα πράγματα είναι όπως όταν διαβάζεις ένα βιβλίο και η φαντασία σου καλπάζει.. Έτσι είναι και με τη ζωή αυτού του αινιγματικού και μεγαλειώδους ποιητού, παραμένει αινιγματικός.”
“Τόσο καιρό τώρα κάνω πρόβες, διαβάζω πράγματα δικά του, και όλο ξεγλυστράει. Αυτό που μένει να κάνω είναι να σκύβω πάνω στα κείμενα του και στα ποιήματα του με προσοχή και που και που να ταυτίζομαι, που και που να αποστασιοποιούμαι, συχνά να είμαι μετέωρος και να υπάρχει και η έκπληξη του, κοίταξε τι έχει εντοπίσει και τι έχει βρει τόσα χρόνια πριν, αυτό. Ο τρόπος που στήθηκε αυτή η παράσταση είναι αυτό ακριβώς, ότι κάθε μέρα μπορείς να προσθέτεις και κάτι, να διαβάζεις ένα άλλο κομμάτι από τις σημειώσεις, από τα σχόλια του, από τα ημερολόγια του.”
Ο Κωνσταντίνος Τζούμας δεν βλέπει τηλεόραση, ούτε καν τις σειρές, δεν πηγαίνει στα θέατρα, δε βλέπει ταινίες. Η ενημέρωση του είναι τα δελτία τύπου, οι free press εφημερίδες και κάποιοι συγκεκριμένοι αρθρογράφοι που τους παρακολουθεί χρόνια τώρα..
Δεν βλέπει ειδήσεις…γιατί δεν έχουν κάτι να του δώσουν. Δεν περιμένει τίποτα από εκεί.
Πολιτική και πολιτικοί
Και η κουβέντα πάει στην κρίση και άρα και στην πολιτική..ο ίδιος δηλώνει απολίτικ, χωρίς αίσθηση ντροπής, απαιτεί αφοπλιστικά το δικαίωμα του στην αδιαφορία.
“Ποιος πρέπει να ασχοληθεί, δηλαδή, με την πολιτική;”
“Κάποιος που πραγματικά τον ενδιαφέρει και πιστεύει ότι κάτι μπορεί να κάνει με αυτό και είμαι σίγουρος ότι υπάρχουν άνθρωποι, οι οποίοι έχουν μια τέτοια σχέση, αλλά γιατί δεν φτάνει σε εμάς που είμαστε οι πολίτες αυτή τους η πρόθεση…ποιος ξέρει τι μηχανισμοί παρεμβαίνουν και τι ακριβώς γίνεται.
Δεν παριστάνω τον ντετέκτιβ που σε όλη του τη ζωή, παραμονεύει για να εντοπίσει το κακό, τον κακό χειρισμό, την απάτη, όλη αυτή τη διαπλοκή…δεν θέλω να περάσω τη ζωή μου έτσι, θέλω να περάσω όσο γίνεται με τον καλύτερο τρόπο και ο καλύτερος τρόπος δεν είναι ούτε τα κόμματα, ούτε η ενασχόληση με την εξουσία και το αρχηγιλίκι, δεν με ενδιαφέρουν καθόλου αυτά τα πράγματα, κάτι έχουν…μια άσχημη μυρωδιά, η οποία συχνά εκφράζεται και με την επιδερμίδα των ανθρώπων…κάτι επάνω τους δεν μου αρέσει και δεν θέλω πολλά πολλά…”
Πανωλεθρίαμβος
“Ήθελα να παίξω με τη λέξη και μόνο και τίποτα άλλο.
Υπάρχουν παρά πολλά που σε κάνουν να αντιλαμβάνεσαι ότι όλο αυτό το θέμα του θριάμβου μπορεί εν τέλει να είναι πανωλεθρία ή και το αντίθετο, εκεί που είσαι στο μέσο ενός Βατερλώ, ξαφνικά αχνοφέγγει στο βάθος του τούνελ κάτι, παίρνεις αυτή τη διαδρομή και βρίσκεσαι σε ένα φωτεινό μονοπάτι.
Ήταν μια σχεδόν ψυχαναλυτική συνέντευξη, σαν μια συνεδρία, που με πήγε λίγο πιο βαθιά στα πράγματα..
Και τώρα καταλαβαίνω ακόμη πιο πολύ γιατί κάθε μέρα κλείνει την εκπομπή με την πιο αισιόδοξη φράση.. για να σου αφήσει φεύγοντας καλούς οιωνούς.. αυτό θα κάνω κι εγώ..
“Κάθε ευτυχία!”
Διαβάστε επίσης:
